نکات ایجاد رپو در کلاس درس

رپو به عنوان یکی از خرده تکنیک‌های تدریس، یکی از اولین مقدمات و ابزار کار اساتید برای ورود به کلاس است. مقالات متعددی پیرامون روش تدریس علوم‌انسانی در همین سایت، جهت توانمندسازی افراد علاقه‌مند قرار داده شده است و هرکدام قطعه‌ای است از پازلی که با در کنار هم قرارگرفتنشان، ترسیمی زیبا از راهی نو را پیش چشمان خواننده باز می‌کنند. این مقاله نیز با عنوان رپو، بخشی است کوچک از این تصویر  که  در کنار قطعات تدریس فعال، مشارکت و فعال‌سازی آموخته‌ها قرار می‌گیرد. یکی ستون‌های اصلی یک تدریس صحیح و اثرگذارو رپوگری معلم است.

رپو چیست؟

رپو (  (rapport در لغت به معانی چون سازگاری، تفاهم، توافق و واژگانی از این سنخ ترجمه شده است و در اصطلاح به رابطه‌ای گفته می‌شود که افراد با یکدیگر؛ دوستانه، صمیمی و همراه با فهم متقابل دارند که ارتباط را باهم ساده و ممکن می‌سازد. در رپو، فهم احساسات، عواطف و ادراکات افراد متقابل بسیار مهم است. به طور عمومی و بدون درنظرگرفتن جامعهٔ هدف اگر بخواهیم رپوگری کنیم، دانستن چند مورد مفید است؛ هشیاری نسبت به دیگران (awareness of other )، ابراز علاقه کردن  (showing interest)، حساسیت (sensitivity) و انتخاب کلمات صحیح choosing right words)) که البته موارد دیگری نیز هست که در این مقاله بدان پرداخته نمی‌شود. زیرا مقصود از نگارش این نوشتار رپو در امر تدریس است.

رپو(به معانی چون سازگاری، تفاهم، توافق و واژگانی از این سنخ) به عنوان یکی از خرده تکنیک‌های تدریس، یکی از اولین ابزارهای کار اساتید برای ورود به کلاس است

پس از بیان مختصری از معنای لغوی و اصطلاحی رپو، در ادامه به نقش رپو در ایجاد فضایی مناسب در کلاس درس و نیز چگونگی کسب این مهارت توسط معلم می‌پردازیم. همان گونه که در ابتدای مطلب اشاره شد، یکی از ستون‌های اصلی تدریس صحیح، رپوگری معلم است. مدرسی که قادر به رپوگری نیست، نمی‌تواند کلاسی دلچسب داشته باشد و شاگردانش با میل و رغبت در کلاسش حاضر نخواهند شد. شایان‌ذکر است که رپوگری، مهارتی است قابل آموختن و اکتسابی که با تمرین و ممارست به حد مطلوب می‌رسد.

همچنین باید رپوگری را از دو مقوله جدا کرد. اول از کاریزماتیک بودن. برخی از اساتید درذات‌خود کاریزماتیک بوده و جذبه‌ای را برای شاگردانشان دارند. ولی چون کاریزما امری معین و حساب شده نیست، همچنین باتوجه‌به شرایط افراد متفاوت است، و رپو امری است ثابت و همه‌گیر، پس استادی که در کلاس درس خود رپوگری می‌کند با استاد کاریزماتیک متفاوت هستند. دوم رپوگری از بازیگری جداست. در بازیگری نوعی عدم صداقت و نقش بازی‌کردن وجود دارد، برخلاف رپوگری. برای مشخص‌تر شدن تفاوت بازیگری و رپوگری استاد در کلاس، 4 مؤلفه اساسی ای را که نشان‌دهنده صداقت در رابطهٔ استاد و شاگرد است را بیان می‌کنیم.

مولفه‌های اصلی

1. استاد با دید مثبت وارد کلاس می‌شود.

2. تلاش می‌کند با شاگردان ارتباط ایجاد کند.

3. باید به شاگردان احترام بگذارد.  به‌گونه‌ای که او را به‌عنوان یک انسان بپذیرد نه سوژه‌ای برای ارائه مطالب درسی.

4. استاد باید پشتیبان و مراقب شاگرد خود باشد. ]برگرفته از کتاب روش تدریس علوم‌انسانی: رپو. علی‌اصغر شربتی، دکتر احمد پورقاسم شادهی[

شناخت شاگرد از ضروریات اولیه برای برقراری ارتباط مؤثر و رپو گیری معلم بشمار می‌رود که در این قسمت راه کارهایی را برای شناخت بیشتر و بهتر شاگردان و نیز رپوگری موفق‌تر بیان می‌کنیم.

• دقایق استراحت مابین کلاس یکی از لحظاتی است که استاد زبردست می‌تواند از آن بهره‌مند شود.  کافی است اتاق اساتید را برای استراحت انتخاب نکند و به سالن و یا محوطه‌ای که دانش‌آموزان در آنجا هستند برود، با آنان کمی گپ بزند، لبخند زده از مدل مو، رنگ لباس و یا هر چیز دیگری که بتوان از آن تعریف و تمجید کرد استفاده کرده، راه صمیمیت و شناخت را میان خود و شاگردانش باز کند. همچنین می‌تواند گاهی آنان را به اتاق اساتید دعوت کنید (اگر فضایی مناسب در آنجا وجود دارد). با این کار استاد امنیت، صمیمیت و آرامش را به رابطه خود و شاگرد القا می‌کند.

• تشکیل جلسات مطالعه خارج از مطالب درسی و دادن مشاوره به شاگردان غیر از ساعات کلاس، راهی است برای برقراری شناخت دوسویه و برقراری ارتباط مؤثر، همچنین رپوگیری از دانش‌آموزان که تأثیر خود را  در فرایند کلاس نشان می‌دهد. لازم به ذکر است، معلمی که مخاطبانش تنها در کلاس او را می‌بینند و خارج از کلاس با او هیچ ارتباطی ندارند، نمی‌تواند مهارت رپوگری را عملی کند.

• سومین کار مهم برای شناخت بیشتر شاگردان و در نتیجه رپوگری ماهرانه‌تر، توجه به واکنش‌های غیرکلامی افراد همچنین احترام به این واکنش‌هاست. به طور مثال شاگردانی هستند که اگر در جلسه امتحان استاد از کنارشان عبور کرده، از بالای سرشان بر برگه نگاه کند، دچار استرس می‌شوند و با پوشاندن برگه امتحانی توسط دستشان، می‌خواهند این عدم تمایل را به معلم خود نشان دهند. حال مقایسه کنید معلمی که بی‌توجه به‌ عکس‌العمل دانش‌آموز، لحظاتی در کنار شاگرد می‌ایستد و به استرس وی بی‌توجه است، با معلمی که سریع از کنار شاگرد می‌گذرد و به احساسات و علائمی که دانش‌آموز با استفاده از زبان بدن خویش نشان می‌دهد احترام می‌گذارد. آنچه مسلم است، رپوگیری معلم دومی توسط دانش‌آموز، صورت می‌گیرد.

• نکتهٔ بسیار مهم دیگر؛ همواره به دنبال نقطه مثبت در شاگردان بوده، حتماً آن را بیان کنیم. هیچ فردی نیست که بد مطلق باشد و نتوان در او نقطه مثبتی را پیدا کرد. حتی اگر در کلاس درس خود با فردی مواجه شدیم که در جلسات اول نقطه مثبتی از او مشاهده نکردیم (البته بعید است چنین اتفاقی بیافتد) می‌توانیم صبور باشیم و در جلسات بعدی بادقت بیشتر، در او نقطهٔ مثبتی یافته و حتماً آن را به وی گوشزد کنیم. می‌توانیم برای تشویق و اصلاح رفتاری شاگردان، نقاط مثبت اخلاقی و رفتاری‌شان را به خانواده‌هایشان نیز عنوان کنیم. اگر این کار به‌صورت کتبی باشد هم ماندگارتر و هم تأثیرگذارتر است.

• نوع لباس، رنگ آن و حتی جنس پارچه‌ای که معلم برای پوشش خود انتخاب می‌کند در جذب و یا دفع شاگردان بسیار تأثیرگذار است. استاد چیره‌دست رنگ لباس خود را با توجه‌ به گروه سنی ای شاگردانش انتخاب می‌کند. پرواضح است رنگ‌های تیره برای دانش‌آموزان مقطع ابتدایی بسیار نامناسب است. همان گونه که برای مقطع تحصیلات تکمیلی پوشیدن لباس‌هایی با رنگ و طرح‌های فانتزی، کاری نامعقول بوده سبب عدم جذب شاگردان می‌شود.

• آخرین پیشنهادی که برای برقراری ارتباط کارآمد و رپوگری می‌توان داد، صداقت است. در تمام مراحل صداقت و دوری از تملق و اغراق را نباید فراموش کرد. اگر می‌خواهیم تعریف کنیم باید در کمال صداقت و راستی بوده و واقعاً آن ویژگی در فرد وجود داشته باشد. همچنین اگر از عقیده و سخنی در کلاس درس دفاع می‌کنیم، صادقانه به آن معتقد باشیم. داشتن راستی و درستی در گفتار و رفتار از مواردی است که شاگردان را بسیار تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و در نبود راستی، افراد حاضر در کلاس، جذب کلاس نشده کلاس دلچسب نخواهد بود.

مواردی که بیان شد 6 نکته از ده‌ها نکته‌ای است که یک معلم باید بداند و مهم‌تر، اینکه هر جلسه به طور متناوب  بدان‌ها عمل کند تا رپوگیری موفقی داشته باشد و کلاسی کارآمد و مفید تشکیل دهد. همان‌طور که روشن است رپوگری تنها در کلاس درس اتفاق نمی‌افتد و مدرس باید از لحظات قبل و بعد از کلاس نیز برای بهبود این امر استفاده کند.

در این مقاله که بخش کوچکی از پازل تمام‌نمای روش تدریس صحیح علوم‌انسانی را تشکیل می‌دهد، سعی شد به طور خلاصه به برخی از راهکارهای عملی کمتر بیان شده درمورد رپوگری معلم اشاره شود که در کنار مطالعهٔ کتاب رپو و سایر مطالب و مقالات مدرس می‌تواند تحولی شگرف را در نوع تدریس و کلاس‌داری خود ایجاد کند.

منبع:

شربتی، علی‌اصغر : http://ketabrah.ir/go/b66984

RAPPORT | meaning in the Cambridge English Dictionary