مهندسی مقاله چگونه باید باشد؟
واقعاً فکر کردهاید که تهیه مهندسی مقاله کار سادهای است؟ اگر اینگونه است، سخت در اشتباهید! راستی، برای نوشتن مهندسی یک مقاله چه باید کرد؟ پیش از آن که به این سؤال پاسخ دهیم لازم است در ابتدا معنای مهندسی مقاله را بدانیم. مهندسی مقاله به تألیف و جمعآوری عناوین اصلی و فرعی آن گفته میشود. در حقیقت، تألیف مهندسی یک مقاله، چه کوتاه باشد چه بلند، باعث میشود تا زمان نگارش مقاله سردرگم نشویم و بتوانیم بهراحتی مسیر و جریان مقاله را پیدا کنیم.
حال دست خود را به من دهید تا آرامآرام مسیر نوشتن مهندسی یک مقاله را با هم طی کنیم.
بیایید قبل از هر چیز با دو مفهوم کوهیژن و کوهیرنس آشنا شویم.
کوهیژن یا همان ربط منطقی بین جملات اولین چیزی است که در نگارش یک مقاله باید حواستان به آن باشد. کوهیژن یعنی همه جملات یک پاراگراف با هم ارتباط منطقی داشته باشند و بهصورت یکپارچه اهدافی که آن پاراگراف دنبال میکند را تأمین کنند. اگر فردی بتواند در بین جملات یک پاراگراف شما جملهای پیدا کند که ربط منطقی با جملات قبل و بعد خود ندارد نشانه پاراگراف شما کوهیژن ندارد.
کوهیرنس یا انسجام، مفهومی بزرگتر است و معنایش این است که تمامی پاراگرافهای شما باید ربط منطقی با یکدیگر داشته باشند. در اینجا هم اگر کسی بتواند در بین پاراگرافهای شما در یک مقاله، پاراگرافی پیدا کند که ربط آن به پاراگراف قبلی و بعدی شما مشخص نباشد، به معنی آن است که مقاله شما کوهیرنس ندارد. به مقالات قبلی خود نگاهی بیندازید و ببینید میتوانید جمله و یا پاراگرافی پیدا کنید که ربطی به قبل و بعد از خود نداشته باشد؟ اگر اینگونه است، مقاله رو مجدداً بازنویسی کنید و حتی اگر در جایی منتشر شده است، تلاش کنید که مقاله شما را با نگارش جدید درج نمایند. حواستان باشد که خواننده حرفهای مقاله شما درک خواهد کرد که مقالهای که کوهیژن و کوهیرنس ندارد نشانه آشکاری از یک نویسنده تازهكار است!
خب، حالا که این دو مفهوم برای ما مشخص شد، اهمیت تألیف مهندسی مقاله بیشتر قابلدرک است. مهندسی مقاله باعث میشود تا از یک سو کوهیرنس یعنی ربط مفهومی بین پاراگرافها بهوسیله درنظرگرفتن عناوین اصلی مشخص شود و از سوی دیگر، کوهیژن یعنی ربط منطقی بین جملات یک پاراگراف بهوسیله توجه به عناوین فرعی نیز رعایت شود.
خسته نشوید و دستم را رها نکنید، هنوز تا نگارش مهندسی یک مقاله مسیر زیادی باقیمانده است!
در اینجا لازم است یک مهارت هم یاد بگیرید. اگر میخواهید زمان نگارش مقاله خود دچار سردرگمی نشوید، لازم است تا هنگامی که مهندسی مقاله خود را در نرمافزاری مانند word مینویسید، از استایلهای word استفاده کنید. هنگامی که از استایلهای word استفاده میکنید، چند قابلیت برای شما فعال میشود. اول اینکه، بهراحتی میتوانید عناوین اصلی را از عناوین فرعی جدا کنید و حتی برای هر عنوان رنگی مناسب در نظر بگیرید، دیگر اینکه فونت و خصوصیات هر عنوان را مشخص کنید و حتی فونت جملات معمولی را نیز تعیین کنید تا مجبور نباشید در هر پاراگراف، فونت و خصوصیاتی جدید تعیین کنید و از همه مهمتر اینکه، بهراحتی میتوانید فهرست مطالب تهیه كرده و در منوی view، بخش navigation را فعال کنید تا عناوین اصلی و فرعی را بهراحتی ملاحظه نمایید. به طور خلاصه، کسب این مهارت به شما کمک میکند تا بتوانید بهراحتی شاکله مقاله خود را کنترل کنید. نگران نباشید، من بهجای شما در اینترنت جستجو کردهام و لینک آموزش استفاده از استایلهای نرمافزار word را در اینجا[1] قرار دادهام.
اگر کسی بتواند در بین پاراگرافهای شما در یک مقاله، پاراگرافی پیدا کند که ربط آن به پاراگراف قبلی و بعدی شما مشخص نباشد، به معنی آن است که مقاله شما کوهیرنس ندارد.
عجله نکنید، هنوز کار داریم!
اکنون، دو مفهوم کوهیژن و کوهیرنس را آموختهایم و یک مهارت را نیز یاد گرفتهایم. حال وقت آن است که قدم اول را با هم برداریم.
قدم اول: اصلاً چرا دارید این مقاله را مینویسید؟!
یک دقیقه با خود تأمل کنید که مقالهای که تصمیم به نگارش آن دارید، قرار است به چه پرسشی پاسخ دهد؟ چه مسئلهای را حل کند؟ چه نکتهای را آموزش دهد؟ و خلاصه، خواننده محترم مقاله شما اصلاً چرا باید وقت ارزشمند خود را به خواندن مقاله شما اختصاص دهد؟
پرسش خود را ساده، شفاف و روشن روی کاغذ یادداشت کنید و کمی درباره آن تأمل کنید! درک درست پرسش، بخش مهمی از پاسخ است. مراقب باشید که به رذیلتهای معرفتی مبتلا نشوید؛ یعنی مراقب باشید که پرسش خود را چنان دستکم نگیرید و آن را چنان ساده نپندارید که جز درکی سطحی و بدون عمق چیزی عایدتان نشود.
قدم دوم: مطالعه درباره پرسشوپاسخهای احتمالی دیگران
در این جا باید مراقب یک راهزن بیانصاف باشید که نامش تنبلی معرفتی است. تنبلی معرفتی یعنی این که صرفا با اطمینان کامل از ذهنیات خودمان به سراغ پاسخهای احتمالی برویم. تابهحال با افراد بسیاری مواجه شدهام که یا به دلیل غرور علمی و یا به دلیل پیشفرضهای غلط، فکر میکنند که پیش از مطالعه درباره یک موضوع، لازم است با مرور دانستههای خود، آن را پاسخ دهند. این روش اگر هم درست باشد برای تربیت نوجوانانی به کار بسته میشود که قرار است تمرین ذهنی کنند نه برای محققی که قرار است مقاله علمی بنویسد؛ بنابراین، پیش از آن که جریان سیال ذهن خود را متوجه پرسش کنید، ابتدا زمانی را به تحقیق و جستجو درباره پرسش اختصاص دهید. یادتان باشد که خواننده شما باید مطمئن شود که شما مطالب پیشازاین مقالهای را خواندهاید.
همانطور كه توضیح داده شد، اگر بدون مطالعه و بررسی مقالات و مطالب مرتبط به سراغ پاسخهای احتمالی به پرسش خود مشغول شوید، بی شک دچار بیماری تنبلی معرفتی هستید، اما نگران نباشید، درمان این بیماری آنچنان دشوار نیست و بهراحتی با تحقیق و بررسی مطالب پیشین مقاله خود حل میشود.
یک مهارت دیگر هم خوب است در این مرحله بیاموزید. مهارت جستجوی اینترنتی! شک ندارم که برخی از شما به خود ایمان راسخ دارید که جستجوی مطالب تحقیقاتی در اینترنت را بهخوبی بلد هستید درحالیکه بههیچوجه اینگونه نیست! مهارت جستجوی مطالب علمی در اینترنت، مهارتی حرفهای است و لازم است که در آن ورزیده شوید. ازاینرو، کمی وقت بگذارید و این مهارت را بیاموزید.
هنوز کار تمام نشده است، دست مرا رها نکنید و بیایید با هم در میان سطور بعدی هم قدمی بزنیم …
قدم سوم: پیادهسازی اولیه مهندسی مقاله است
پرسش مقاله را در وسط یک کاغذ یادداشت کرده و تمامی پاسخها و راهحلها را دور آن بنویسید. حال وقت آن است که تصمیم بگیرید کدام راهحل یا پاسخ، اولویت بیشتری دارد و پس از آن نیز، کدام از پی آن میآید.
قدم چهارم: پیداکردن عناوین فرعی
پس از پیداکردن راهحلها یا همان عناوین اصلی و اولویتبندی آنها، زمان آن رسیده است که عناوین فرعی را نیز مشخص کنید. برای هر عنوان اصلی، نمونه، مثال، توضیح، دلیل و … در نظر بگیرید. هرکدام از این موارد میتواند یک عنوان فرعی باشد. فقط کافی است به انتخاب خود و بر حسب اولویتی که برای آن قائل هستید، آنها را مرتب نمایید.
هر نقد و ایراد به مقاله شما، مانند آن است که یک کارشناس، مقاله شما را خوانده و بدون اینکه از شما پولی دریافت کند، شما را از نعمت نقد خود بهرهمند میکند.
حال میتوانید دست مرا رها کنید و کمی به مسیری که با هم آمدهایم نظر کنید. الان شما قادر هستید تا بهراحتی مهندسی مقاله خود را آماده كنید. حالا که با هم چنین مسیری را آمدهایم، بگذارید روی نکتهای تأکید کنم.
هرگز، شتابزده عمل نکنید!
رفتار شتابزده در فضای علمی رفتاری است که در چند موضع نمایان میشود:
الف: بدون تحقیق و بررسی مطالب پیشین، سریع میخواهید پاسخ دهید! هیچگاه برای پاسخ دادن عجله نكنید، مطمئن باشید كه دیر نمی شود. كمی تامل كنید و مطالعه كنید، تحقیق كنید كه قبل از اینكه شما بخواهید پاسخی دهید و یا راه حلی ارائه دهید، آیا پاسخ و راه حل های دیگری ارائه شده است یا خیر. آن ها را بیابید و تحلیل كنید و سپس اگر پاسخ شما متفاوت بود، آن را مطرح كنید.
ب: بدون توضیح کافی تکتک مفاهیم مقاله خود، سریع به سراغ پاسخ میروید! این اشتباه بسیار رایجی در بین دانش آموختگان علوم انسانی است! این شتابزدگی از تفاوت بین ذهن نویسنده و خواننده مقاله ناشی می شود به این معنا كه در هنگام نگارش یك مقاله، مطالب و مفاهیم آن در ذهن نویسنده به صورت كامل حاضر است و نویسنده به صورت شفاف می داند كه چه چیزی را قرار است بگوید اما از این نكته غافل است كه خواننده مقاله ممكن است با بسیاری از مفاهیم یك مقاله و یا ربط بین آن ها آشنا نباشد. این پیش فرض نویسنده باعث می شود تا مطالب خود را با شتاب مطرح كند و پس از آن نیز راه حل ها را ارائه دهد در حالی كه در طی مسیر، خواننده از اون عقب مانده است و شاید دیگر مسیر را با او ادامه ندهد.
ج: در شرح مطالب خود از مثال، توضیح و دلیل استفاده نمیکنید و صرفاً به ذکر گزارههای کلی بسنده میکنید!
د: اگر کسی مقاله شما را نقد کرد، سریع ناراحت میشوید و فکر میکنید باید همه همت و عزمتان را جزم کنید تا او را سر جای خودش بنشانید درحالیکه هر نقد و ایراد به مقاله شما، مانند آن است که یک کارشناس، مقاله شما را خوانده و بدون اینکه از شما پولی دریافت کند، شما را از نعمت نقد خود بهرهمند میکند.
حال که به پایان این نوشتار رسیدهایم، بیایید با هم مرور کنیم که چه کردهایم. در کنار هم در این مسیر با دو مفهوم کوهیژن و کوهیرنس آشنا شدیم، متوجه شدیم که یک مهارت مهم در استفاده از نرمافزار word را لازم است بدانیم، چهار مرحله اصلی نگارش مهندسی مقاله را طی کردیم و متوجه شدیم که یک مهارت دیگر نیز باید در طی این مراحل بیاموزیم و در نهایت، قرار شد حواسمان باشد که شتابزده عمل نکنیم.
با مهر،
پورقاسم
[1] – صفحهآرایی حرفهای با کمک استایلها (Styles) در ورد – پویان (pooyanlearn.com)
